„VELIKI ŠKOLSKI ČAS“: 84 godine kada je streljano oko 3.000 đaka, nastavnika i nedužnih građana

Sećanje na Šumarice, mesto masakra nad đacima, nastavnicima i građanima Kragujevca u Drugom svetskom ratu

Prošlo je 84 godine od streljanja oko 3.000 nedužnih građana u kragujevačkim Šumari­cama, među kojima je bilo oko tri stotine đaka i nastavnika. U Srbiji se 21. oktobar obeležava kao Dan sećanja na srpske žrtve u Drugom svetskom ratu, a u znak sećanja u Šumari­cama se održava manifestacija „Veliki školski čas“.

Masakr nad civilima, gimnazijalcima i nastavnicima izvršila je nemačka kaznena ekspedicija kao odmazdu za napade u okolini grada, pri kojima je poginulo i ranjeno nekoliko nemačkih vojnika. Ukupno je ubijeno 2.796 civila, od kojih je 412 stradalo u okolnim selima, dok je ostatak likvidiran u Kragujevcu. Među streljanim đacima bili su učenici viših razreda gimnazije, od petog do osmog razreda.

Ustanak u Srbiji počeo je 7. jula 1941. pod vođstvom KPJ, nakon što je Nem­čka napala Sovjetski Savez. Naredba o represalijama, poznata kao princip „sto za jednog“, predviđala je streljanje stotinu Srba za svakog poginulog Nemca i pedeset za svakog ranjenog.

Masakr u Kragujevcu sproveden je 21. oktobra 1941, neposredno nakon napada usta­nika na nemačku kolonu 16. oktobra na putu Kragujevac – Gornji Milanovac. U borbi je poginulo deset Nemaca, a 26 je ranjeno. Odmazda je sprovedena po naredbi nemačkog generala Franza Bemea i zapovednika majora Ota Deša, uz učešće Prvog bataljona 724. i Trećeg bataljona 749. pešadijskog puka.

Uhapšeno je između pet i šest hiljada muškaraca starosti od 16 do 60 godina, a zatim su zatvoreni u topovske šupe. Izvršioci streljanja bili su pripadnici regularnih nemačkih trupa – Vermahta.

Tragedija Kragujevca postala je simbol stradanja dece i civila tokom Drugog svetskog rata. Prva službena komemoracija održana je 1953. godine, kada je osnovan i Spomen-park „Kragujevački oktobar“ na površini od 352 hektara, sa 30 masovnih grobnica.

Od 1971. godine u Šumari­cama se održava manifestacija „Veliki školski čas“, dok je Srpska pravoslavna crkva stradale proglasila za novu­mučenike. Godine 2012. Vlada Srbije proglasila je 21. oktobar Danom sećanja na srpske žrtve u Drugom svetskom ratu.

Muzej „21. oktobar“ čuva lične predmete stradale dece, kape, školske knjižice i dokumenta. Spomen-park i prateće umetničke manifestacije neguju kulturu sećanja i šire ideju mira i tolerancije.

Izvor: Tanjug